Świadomość możliwości ochrony własności intelektualnej i rozumienie jej wartości bywają niskie – w szczególności wśród osób zaczynających swoją drogę w świecie biznesu. Zarówno małe start-upy, jak i duże firmy mogą wiele zyskać, odpowiednio chroniąc swój kapitał intelektualny. Powszechnie dostrzega się związek pomiędzy rozwojem gospodarczym, a poziomem ochrony własności przemysłowej i intelektualnej w poszczególnych krajach. W szczególności, istnienie takiej ochrony stanowi dla przedsiębiorców dysponujących nowymi technologiami jeden z warunków bezpiecznego inwestowania i prowadzenia biznesu.
CZYM JEST WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA?
Na termin własność intelektualna składają się uprawnienia wynikające z prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej oraz – w pewnym zakresie odnoszącym się do ochrony know-how – także z przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
W Polsce podstawowymi aktami prawnymi regulującymi prawa własności intelektualnej są:
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo o własności przemysłowej.
Polskie prawo autorskie dotyczy ochrony:
utworów,
przedmiotów praw pokrewnych.
Prawo o własności przemysłowej natomiast reguluje prawa dotyczące ochrony:
patentów (wyłączne prawo do użytkowania),
znaków towarowych (słowne lub graficzne znaki odróżniające daną firmę),
wzorów użytkowych (użyteczne i innowacyjne rozwiązanie o charakterze technicznym),
wzorów przemysłowych (wygląd zewnętrzny przedmiotów).
PRZEDMIOTY WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
1. WZORY UŻYTKOWE Wzorem użytkowym (posiadającym zdolność ochronną) jest nowe użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Rozwiązanie użyteczne można uznać za wzór użytkowy, jeżeli pozwala ono na osiągniecie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów. Wzór użytkowy odnosi się do przedmiotów materialnych o trwałej postac
2. WZORY PRZEMYSŁOWE Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego część, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.
3. WYNALAZKI Wynalazkiem (posiadającym zdolność patentową) jest nowe (w skali światowej) rozwiązanie – uzyskany wytwór lub wykorzystany sposób – posiadające charakter techniczny, charakteryzujące się poziomem wynalazczym (nieoczywistość w światowym stanie techniki) i nadające się do przemysłowego stosowania w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa.
Wyróżnia się cztery kategorie wynalazków:
produkty,
urządzenia,
sposoby,
zastosowania.
4. ZNAKI TOWAROWE Znakiem towarowym jest każde oznaczenie nadające się do odróżniania towarów (lub usług) jednego przedsiębiorstwa od towarów (lub usług) innego przedsiębiorstwa. Katalog form przedstawieniowych znaków jest otwarty, a przykładowe rodzaje znaku to: słowny, słowno-graficzny, graficzny, przestrzenny, dźwiękowy, audiowizualny. 5. TOPOGRAFIE UKŁADÓW SCALONYCH Topografia układów scalonych jest rozwiązaniem polegającym na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób rozplanowaniu elementów – z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym – oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Przesłanką zdolności rejestrowej topografii jest jej oryginalność.
DLACZEGO WARTO CHRONIĆ WARTOŚĆ INTELEKTUALNĄ?
1. KREOWANIE WIZERUNKU I MOŻLIWOŚĆ ROZWOJU W gospodarce opartej na wiedzy innowacje są cennym zasobem, nierzadko decydującym o przewadze rynkowej, a z drugiej strony – za sprawą szybkiego rozprzestrzeniania się informacji – niezwykle łatwym do utracenia. Decydując się na ochronę własności intelektualnej, budujemy naszą pozycję na rynku oraz zabezpieczamy własną działalność przed jej skopiowaniem.
2. GENEROWANIE DOCHODU Odpowiednia ochrona prawna naszych dóbr niematerialnych jest niezwykle istotna nie tylko w przypadku dochodzenia ewentualnych sankcji w przypadku jej naruszenia, ale także z punktu widzenia generowania dochodu. Formalnie, chroniony kapitał ma swoją wartość rynkową – jest bardziej atrakcyjny dla potencjalnych inwestorów. Dodatkowo – prawo wartości przemysłowej stanowi przedmiot obrotu.
3. CO SIĘ DZIEJE, KIEDY ZOSTANIE NARUSZONA? Naruszenie praw autorskich lub praw o własności przemysłowej jest podstawą do zastosowania sankcji o charakterze karnym oraz dochodzenia roszczeń na drodze cywilnoprawnej, gdzie można uzyskać odpowiednie odszkodowanie lub inne świadczenia należne z tytułu naruszenia w/w praw, a także wystąpić o zaniechanie naruszeń i wstrzymać działania nieuczciwej konkurencji.
JAK CHRONIĆ WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNĄ KROK PO KROKU?
1. DOPÓKI NIE BĘDZIE FORMALNIE CHRONIONA – NIE WYJAWIAJ JEJ W Twojej głowie pojawił się innowacyjny pomysł, ale na razie nie podjąłeś kroków w stronę jego realizacji – najlepszą ochroną będzie niewyjawianie go. Jako pomysłodawca, nie masz jeszcze żadnych podstaw prawnych, aby ubiegać się o sankcje, w przypadku gdy ktoś wykorzystałby Twój pomysł. Warto pamiętać, że prawo nie obejmuje ochroną samej idei, pomysłu, metod i zasad działania oraz koncepcji matematycznych. Jeżeli w celu zmaterializowania swojego pomysłu będziesz zmuszony podzielić się informacją – powinieneś sporządzić umowę o poufności (ang. Non-disclosure Agreement, NDA), chroniącą informacje, które powinny pozostać poufne. Umowa ta może mieć kluczowe znaczenie w kontekście późniejszej ochrony Twoich interesów. Spisując NDA warto jest zabezpieczyć się karą umowną i skorzystać z pomocy specjalisty, który dopasuje treść umowy do praw, które mają być jej przedmiotem.
2. UPEWNIJ SIĘ, CZY NIE NARUSZASZ PRAW WŁASNOŚCI INNEJ OSOBY Jeżeli myślisz o podjęciu kroków w stronę ochrony swojego pomysłu, musisz sprawdzić, czy nie narusza on praw własności intelektualnej innej osoby. W tym celu możesz przeszukać dostępne bazy danych urzędów patentowych lub zapoznać się z literaturą techniczną. 3. ZACZNIJ DZIAŁAĆ! Kiedy zdecydujesz się wprowadzić swój projekt w życie i chciałbyś zagwarantować sobie wyłączne korzystanie z praw – powinieneś wybrać odpowiednią formę ochrony i spełnić wymogi konieczne do jej uzyskania. W przypadku utworu, zgodnie z polskim prawem, nie trzeba spełniać żadnych wymogów formalnych – staje się on chroniony w momencie uzewnętrznienia go w dowolnej postaci. Do utworów możemy zaliczyć m.in. publikację, materiały copywriterskie, bazy danych, czy zdjęcia i filmy promocyjne. W przypadku ochrony praw własności przemysłowej, a więc np. patentu, prawa chroniącego wzór użytkowy, znaku towarowego czy wzoru przemysłowego, należy złożyć odpowiedni wniosek do polskiego Urzędu Patentowego.