Z NINIEJSZEGO ARTYKUŁU:
dowiesz się kiedy zacząć szukać finansowania ;
poznasz wybrane elementy polskiego ekosystemu innowacji, jego uczestników oraz dowiesz się jakie wsparcie możesz od niego uzyskać;
poznasz charakterystykę wybranych źródeł finansowania innowacyjnych projektów na wczesnym etapie (pre-seed).
Z JAKICH ŹRÓDEŁ MOGĘ POZYSKAĆ FINANSOWANIE NA ROZWÓJ START-UPU?
Jest to jedno z najczęściej zadawanych pytań wśród osób rozpoczynających swoją przygodę z biznesem. Jednak zanim zaczniesz szukać odpowiedzi, zastanów się czy takie środki są naprawdę potrzebne. Stworzenie MVP często nie wymaga wielkiego budżetu. Zamiast poświęcać czas i energię na poszukiwanie inwestorów lub ubieganie się o dotację, być może warto poświęcić go na znalezienie wspólnika (tzw. co-foundera) lub partnera strategicznego? Odpowiednio dobrany wspólnik pozwoliłby dzięki posiadanej wiedzy na swobodne rozwijanie pomysłu, jednak znalezienie go może być sporym wyzwaniem.
Partner strategiczny powinien spełnić szereg warunków, takich jak:
dopasowanie kompetencji do stojących przed projektem wyzwań;
posiadanie wspólnej wizji działań;
dysponowanie niezbędną swobodą czasową;
zgodność charakterologiczna z resztą zespołu;
chęć zaangażowania oraz akceptacja warunków udziału w projekcie (otrzymanie udziałów/ wynagrodzenia/ success fee/ partycypacja w zyskach).
Jest to tylko kilka z wielu czynników które powinieneś rozważyć przy wyborze wspólnika. Jeżeli będziesz szukać we właściwym miejscu i we właściwy sposób,, zadanie może okazać się dużo prostsze. Gdzie w takim razie szukać?
Zacznij od swojego najbliższego otoczenia - członek rodziny, przyjaciel lub znajomy to pierwsze osoby, które powinieneś rozważyć. Jeśli najbliższe otoczenia nie zaoferuje wsparcia, , zapytaj o rekomendację, być może dostaniesz wartościowy kontakt. W dalszej kolejności rozważ znalezienie specjalisty z danej dziedziny. Możesz to zrobić np. poprzez serwisy branżowe, służące jako miejsce komunikacji i wymiany doświadczeń, a także giełdy zleceń dla freelancerów. Innym punktem zaczepienia mogą być spotkania branżowe i konferencje. Na koniec szukać możesz również za pomocą social mediów, takich jak Facebook lub LinkedIn (zalecane).
Poszukiwania prowadź w ramach dwóch rodzajów grup:
dla osób szukających wspólników do swoich biznesów;
dla profesjonalistów w swoich dziedzinach.
Pamiętaj! To nie pozyskanie finansowania, a rozwój projektu jest nadrzędnym celem początkowych działań. Ubieganie się o różnego rodzaju środki należy przełożyć na późniejszy etap, gdyż im projekt będzie lepiej przemyślany, rozwinięty i dopracowany, tym większa jest pula możliwych działań, które możesz wykonać.
CO, GDZIE, JAK, KIEDY?
Chcąc osiągnąć sukces ze swoim start-upem, musisz liczyć się z wieloma poświęceniami oraz dużym nakładem pracy. Rozpoczynając, zapewne będziesz zaangażowany równolegle w inne aktywności (studia, pracę w korporacji, dotychczasowy biznes, etc.), a wraz z rozwojem projektu zadań będzie tylko przybywać. Czasu wymagać będzie dopracowanie modelu biznesowego, tworzenie produktu, rozmowy z klientami oraz właśnie pozyskanie kapitału na start, które jest tematem niniejszego artykułu.
Wybór ścieżki pozyskania finansowania należy dopasować do barier wejścia oraz specyfiki pomysłu. Inne podejście należy zastosować wprowadzając na rynek grę mobilną, a inne gdy masz pomysł na zaawansowany sprzęt medyczny. Jednak, co istotne, dla dobranych pomysłów biznesowych opcji znajdziesz wiele. Wśród najbardziej popularnych wyróżnić należy:
Bootstrapping;
4F;
LBO (Leveraged Buyout);
MBO (Management Buyout);
Pożyczki / dotacje na start;
Finansowanie bankowe;
Granty i dotacje krajowe oraz z UE;
Crowdfunding;
Startup challenge;
Finansowanie przez inkubator/ akcelerator;
Dokapitalizowanie przez fundusze tupu Seed (SC), Venture Capitals (VC) i Private Equity (PE);
Pozyskanie inwestora strategicznego lub Anioła Biznesu (BA);
Mezzanine;
IPO, New Connect
Pamiętaj, że każde z nich charakteryzować się będzie innymi złożonościami, które warto znać i rozumieć, aby móc wybrać to najbardziej dopasowane do indywidualnej sytuacji oraz posiadanych zasobów. Zależności pomiędzy źródłem finansowania a etapem rozwoju projektu zobrazowane zostały na grafice poniżej:
Mając na względzie specyfikę Programu MedBiz zagadnienia omówimy jedynie dla początkowego finansowania projektu (faza pre-seed/ proof of principle).
1. BOOTSTRAPPING
Bootstrapping należy rozumieć jako finansowanie rozwoju projektu z uzyskanych przychodów. Ten rodzaj finansowania powinien stanowić jedno z podstawowych źródeł rozwoju po przekroczeniu przez startup progu rentowności (ang. BEP – break even point), tj. sytuacji, w której przychody ze sprzedaży pokrywają koszty stałe (koszty, które ponosi się nawet w sytuacji, w której nic nie jest wytwarzane/ oferowane, np.: czynsz za najem lokalu, ubezpieczenie) oraz koszty zmienne (koszty, które ulegają zmianie wraz ze wzrostem lub spadkiem wolumenu działalności, są to np.: koszty energii, materiałów oraz wynagrodzenia).
Samofinansowanie możliwe jest również na początku realizacji projektu. Jak najszybsze rozpoznanie rynku, a następnie wprowadzenie produktu jest nadrzędnym celem etapu pre-seed. Produkt lub usługę można wprowadzić już na etapie MVP (ang. minimum viable product), tj. produktu o kluczowej funkcjonalności dla klienta. Według autora koncepcji MVP, musi on posiadać jedynie te cechy i funkcje, które będą stanowić wymaganą minimalną wartość dla początkowej grupy klientów. To właśnie sprzedaż MVP klientom powinna stanowić źródło początkowego samofinansowania projektu.
2. 4F
4F jest skrótem od najczęściej występujących pierwszych dawców kapitału tzn.: (1) założycieli (2) rodziny (3) przyjaciół (4) głupców (ang. Founders, Family, Friends, Fools). Określenie wywodzi się z końca XX wieku z kultury amerykańskiej i pozostaje aktualne do dziś. Zakładając biznes najpierw będziemy korzystać ze środków własnych, następnie zwrócimy się do rodziny i przyjaciół, a jeżeli zgromadzone środki w dalszym ciągu będą niewystarczające, poszukamy inwestorów. Żartobliwe określenie ”głupcy” można zamienić na ideowców lub też konsumentów, dla których istotną wartością jest bycie pierwszym użytkownikiem/posiadaczem danej nowinki (hipsterzy), którzy, dzięki zainteresowaniu projektem lub jego efektem – finalnym produktem, są gotowi zaryzykować wsparcie już na najwcześniejszym etapie. Osoby te mają świadomość dużego ryzyka porażki i braku logiki opłacalności inwestycji. Obecnie grupa ta przeszła systemowe przekształcenie i oparty na niej system finansowania określa się jako finansowanie społecznościowe (ang. Crowdfunding).
3. STARTUP CHALLENGE
Nietypowym, ale bardzo wartościowym źródłem finansowania mogą okazać się konkursy dla startupów. Mnogość różnego rodzaju takich wydarzeń w skali lokalnej, krajowej, europejskiej i światowej sprawia że zawsze znajdziesz projekt odpowiadający twoim potrzebom. Co istotne, konkursy te najczęściej są bezpłatne, choć czasami wymagają przejścia rejestracji i wielu etapów selekcji celem wyboru najlepszych rozwiązań, które wezmą udział w gali finałowej (faktyczne wydarzenie). Startup challenge przybierają wiele różnych form (np.: hackathon, zawody w pitchingu, tradycyjne konkursy, w których zgłaszasz swój projekt/ pomysł/ startup). Część z nich organizowana jest wyłącznie dla projektów będących na najwcześniejszych poziomach rozwoju (np. sam pomysł), inne dla projektów na etapie pre-seed lub seed a jeszcze inne dla dochodowych podmiotów zatrudniających nawet kilkanaście osób. Wygrać dobrej jakości konkurs nie jest łatwo, konkurencja zawsze jest spora, a jury wymagające, niemniej już sam udział niesie ogrom korzyści, nie tylko finansowych.
Jeżeli wygrasz, będzie to olbrzymi booster do dalszego rozwoju, a w zależności od konkursu możesz uzyskać jedną lub kilka z poniższych nagród:
Środki finansowe (od kilku tysięcy do ponad 1 mln PLN.);
Udział w programie inkubacyjnym lub akceleracyjnym lub szkoleniach;
Profesjonalny mentoring;
Wdrożenie pomysłu na rynek (np. w firmie organizatora wydarzenia);
Profesjonalną dokumentację, przydatną na kolejnych etapach realizacji przedsięwzięcia (np. Pitch deck, biznesplan, model finansowy);
Możliwość stworzenia / dopracowania MVP;
Wyróżnienie w formie np. tytułu, statuetki, dyplomu, certyfikatu;
Wyjazd zagraniczny;
Możliwość zaprezentowania rozwiązania przed inwestorami.
Niektóre znane konkursy międzynarodowe to: Startup World Cup 2021, Arch Grants Competition, Collision 2021, European Social Innovation Competition, U.Pitch, Global Startup Competition, Impact CEE, TechCrunch Disrupt, Web Summit PITCH, Cartier Women’s Initiative Awards, The Alconics Awards, Seedstars World Competition, Slush, South Summit Startup Competition.
Niektóre znane konkursy krajowe to: Wolves Summit, Startuj z Mazowsza, Orzeł Innowacji, Szkoła Pionierów PFR, Huawei Startup Challenge, PowerUp! Challenge, Startup Wars Contest, Mam Pomysł na Startup, SLINGSHOT, Startup Award (Forum Ekonomiczne w Krynicy), Startup Session Elite, ABSL Start-Up Challenge, Pitch To London.
1. CROWDFUNDING
Jednym z obecnie najpopularniejszych źródeł finansowania projektów innowacyjnych jest finansowanie społecznościowe (ang. Crowdfunding), które polega na pozyskaniu środków od wielu drobnych inwestorów. Podstawowym warunkiem sukcesu tej metody jest odnalezienie społeczności, która będzie gorąco zainteresowana pojawieniem się na rynku twojego produktu/ usługi. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest to, że pozwala zebrać środki na dowolny projekt, dzięki czemu każdy ciekawy pomysł może zostać sfinansowany.
Crowdfunding udziałowy/inwestycyjny – w tej formule wpłacający otrzymują udziały, prawo głosu oraz prawo do udziału w zyskach.
Crowdfunding dotacyjny – w tej formule wpłacający dobrowolnie przekazują swoje środki nie oczekując w zamian niczego poza realizacją projektu.
Crowdfunding pożyczkowy – w tej formule wpłacający oczekują zwrotu środków wraz z ustalonymi odsetkami.
Crowdfunding oparty na nagrodach – w tej formule wpłacający otrzymują nagrody wg. wzajemnie ustalonych zasad. Nagrodami mogą być np. wersja MVP, pierwsze wersje produkcyjne, spotkanie z przedstawicielem firmy, rabaty na zakup produktu etc.
Jeżeli jesteś zainteresowany pozyskaniem środków poprzez crowdfunding, zapoznaj się z dostępnymi platformami, poniżej przedstawiamy listę wybranych polskich i zagranicznych serwisów:
Polakpotrafi (Polska) - prowizja poniżej 10%
Wspólnicy (Polska) - prowizja poniżej 10%
Zrzuta.pl (Polska) - prowizja 0%
Beesfund (Polska) - prowizja poniżej 10%
Kickstarter (USA) - prowizja poniżej 10%
Indiegogo (USA) - prowizja poniżej 10%
Crowdfunder (UK) - prowizja poniżej 10%
Kisskissbankbank (Francja) - prowizja poniżej 10%
2. BUSINESS ANGEL / ANGEL INVESTOR
Anioł biznesu (ang. Business angel, us. angel investor) to osoba fizyczna lub prywatny przedsiębiorca, który posiada udokumentowany dorobek zawodowy, rozbudowaną sieć kontaktów branżowych oraz majątek osobisty, pozwalający na podjęcie ryzyka wsparcia finansowego przedsięwzięcia na wczesnym etapie rozwoju (pre-seed, seed). Osoba taka angażuje się licząc na ponadprzeciętny zwrot inwestycji, tym samym trzeba się liczyć ze sprzedażą części udziałów lub akcji.
Dzięki sukcesowi własnych przedsięwzięć biznesowych powinien on służyć nie tylko wsparciem finansowym, możliwym do pozyskania z innych źródeł, a przede wszystkim mentoringiem, specjalistyczną wiedzą branżową, czy dostępem do sieci kontaktów. Anioł biznesu powinien być pierwszym ambasadorem projektu, podnoszącym jego wiarygodność w oczach klientów oraz generującym zainteresowanie przedsięwzięciem.
Jeżeli jesteś zainteresowany znalezieniem Anioła biznesu skorzystaj ze stowarzyszeń które ich zrzeszają, do najbardziej znanych zaliczyć należy:
3. FINANSOWANIE PRZEZ INKUBATOR/ AKCELERATOR
Za sprawą znacznych środków publicznych, dostępnych m. in. dzięki Funduszom Europejskim, powstał bogaty ekosystem organizacji, które wspierają projekty na etapie pre-seed i seed w ich rozwoju i osiągnięciu sukcesu. Jest to jednak specyficzny rodzaj pozyskania środków, gdyż inkubator/ akcelerator co do zasady nie zapewnia bezpośredniego finansowania, zamiast tego dając podmiotom możliwość znaczącego obniżenia kosztów prowadzenia i rozwoju działalności. Akcelerator i inkubator to pojęcia często błędnie używane zamiennie, co wyjaśnia poniższa tabela:
Jeżeli jesteś zainteresowany pozyskaniem tego rodzaju wsparcia, koniecznie pamiętaj żeby sprawdzić, dopasować i wybrać najlepsze względem swoich potrzeb oraz branży. Przeanalizuj w tym celu:
Portfolio start-upów, które korzystały z usług danego podmiotu - upewnij się, że organizacja budzi zaufanie oraz posiada sukcesy;
Przeżywalność start-upów z portfela tj. czy wsparte projekty są jeszcze na rynku;
Satysfakcję i opinię uczestników akceleracji;
Network, czyli jakich organizacja ma partnerów, inwestorów oraz w jakiej branży się specjalizuje.
4. POŻYCZKI/ DOTACJE NA START
Dotacje na rozpoczęcie działalności są doskonałą formą pomocy przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej, jednak ich pozyskanie nie jest proste, a co ważniejsze nie są one dostępne dla każdego. Środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej mogą przybrać formę bezzwrotnego finansowania, nisko lub nieoprocentowanej pożyczki lub zwrotnej dotacji z możliwością częściowego umorzenia. Wsparcie można otrzymać zarówno ze środków UE jak i różnych programów krajowych, niestety jako formy pomocy publicznej zostały obwarowane szeregiem kryteriów i wymagań. Co więcej, warunki uzyskania wsparcia będą się znacząco różnić w zależności od np. lokalizacji przedsięwzięcia, operatora środków oraz celu programu. Wybrane programy, z których możesz skorzystać:
Fundusze norweskie np. program „Innovation Norway”
Bezzwrotne dotacje z urzędów pracy;
Dotacje z Lokalnych Grup Działania.